ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ

Το πάγκρεας είναι ένας μεγάλος αδένας πίσω από το στομάχι και δίπλα στο δωδεκαδάκτυλο και το λεπτό έντερο. Το πάγκρεας κάνει δύο βασικά πράγματα: απελευθερώνει ισχυρά πεπτικά ένζυμα στο λεπτό έντερο, για να βοηθήσει στην πέψη των τροφών και ορμόνες ινσουλίνη και γλουκαγόνο στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτές οι ορμόνες βοηθούν τον οργανισμό να ελέγχει πώς να χρησιμοποιεί την τροφή για παραγωγή ενέργειας.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ένας από τους πιο επιθετικούς καρκίνους και τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μία αύξηση της συχνότητάς του. Είναι πιο συχνός στους άντρες σε σχέση με τις γυναίκες και παρατηρείται κυρίως σε ασθενείς ηλικιωμένους άνω των 60 ετών με αυξηση και σε νεωτερες ηλικιες τα τελευταία χρόνια. Αποτελεί την τέταρτη αιτία θανάτου από καρκίνο.

Η ακριβής αιτιολογία του δεν είναι απολύτως γνωστή. Ενοχοποιούνται το κάπνισμα και η κατανάλωση διαφόρων τροφών όπως ζωικού λίπους, ζωϊκών πρωτεινών και κόκκινων κρεάτων. Επίσης υπάρχει ένας αριθμός κληρονομικών παθήσεων που συσχετίζονται με τον παγκρεατικό καρκίνο και αποτελούν το 10% των περιπτώσεων. Τέτοιες παθήσεις που προδιαθέτουν στην ανάπτυξη παγκρεατικού καρκίνου είναι η κληρονομική παγκρεατίτιδα, η κυστική ίνωση, ο οικογενής καρκίνος του μαστού και ο οικογενής καρκίνος του παγκρέατος.

Τα δυο ογκογονιδια που βρεθηκαν να σχετιζονται με τον καρκινο του παγκρεατος ειναι το ras και το c-erbb-2, που βρεθηκαν ενεργοποιημενα σε ποσοστα 75 και 20% αντιστοιχα.
Αντιθετα, τα ογκογονιδια fos και myc εκφραζονται σε μικρο ποσοστο ασθενων (10%) και ασθενως και το γεγονος αυτο καθιστα απιθανη την αξιοποιηση τους στην κλινικη πραξη.
Διαπιστωθηκε οτι η προγνωση δεν επηρεαζεται απο την εκφραση των ογκογονιδιων, αλλα κυριως απο το σταδιο της νοσου.

Το παγκρεατικό αδενοκαρκίνωμα είναι η συχνότερη μορφή του καρκίνου του παγκρέατος και αποτελεί το 85% των περιπτώσεων. Σπανιότερες μορφές είναι το κυσταδενοκαρκίνωμα και οι όγκοι από την ενδοκρινή μοίρα του παγκρέατος. Στα 2/3 των περιπτώσεων εντοπίζεται στην κεφαλή του παγκρέατος και το υπόλοιπο αφορά το σώμα και την ουρά του οργάνου.

Ο καρκίνος του παγκρέατος δίνει μεταστάσεις αιματογενώς κυρίως στο ήπαρ και στους πνεύμονες και πιο σπάνια σε άλλα όργανα (οστά, επινεφρίδια), λεμφογενώς στους επιχώριους λεμφαδένες και κατά συνέχεια ιστών στο περιτόναιο και τα γειτονικά όργανα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος είναι καθυστερημένη και αυτό οφείλεται στο ότι τα συμπτώματα πολλές φορές είναι άτυπα και εξελίσσονται αργά. Ο καρκίνος της κεφαλής του παγκρέατος εκδηλώνεται συνήθως με απώλεια βάρους, αποφρακτικό ίκτερο, βύθιο πόνο στο επιγάστριο και εμέτους. Επίσης σπάνια η εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να είναι η πρώτη εκδήλωση καρκίνου.

Στον καρκίνο του παγκρέατος στον ορό του αίματος ανιχνεύεται συνήθως αυξημένος ο καρκινικός δείκτης CA 19-9. Για τη διάγνωσή του υπάρχουν πολλές απεικονιστικές μέθοδοι: υπερηχοτομογραφία, CT (αξονική τομογραφία) και spiral CT, CT αγγειογραφία, MRI (τομογραφία μαγνητικού συντονισμού), MRCP, ERCP (ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογαφία), PET (τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων), ενδοσκοπικός υπέρηχος, κατευθυνόμενη με αξονικό τομογράφο ή ενδοσκοπικό υπέρηχο λήψη βιοψίας (FNA). Οι παραπάνω εξετάσεις βοηθούν εκτός από τη διάγνωση και στο να αποφασισθεί κατά πόσο ο όγκος είναι εξαιρέσιμος (διήθηση αγγείων, ύπαρξη μεταστάσεων στο ήπαρ και τους πνεύμονες).

Στις περιπτώσεις που ο καρκίνος είναι εξαιρέσιμος η θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική αντιμετώπιση (παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή-Whipple) η οποία έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Πολλές φορές απαιτείται συμπληρωματική χημειοθεραπεία. Πριν ξεκινήσει το χειρουργείο καλό είναι να προηγείται διαγνωστική λαπαροσκόπηση.

Αυτή η εκτεταμένη χειρουργική επέμβαση μπορεί σε λίγες περιπτώσεις να είναι απαραίτητη, αλλά είναι επίσης επικίνδυνη και αλλάζει δραστικά τον τρόπο ζωής. Μετά από μια ολική παγκρεατεκτομή, ένα άτομο θα αναπτύξει διαβήτη. Πρέπει να αλλάξει τη διατροφή του, την καθημερινότητά του και θα πρέπει να παίρνει ινσουλίνη για το υπόλοιπο της ζωής του. Η αφαίρεση του παγκρέατος θα μειώσει, επίσης, την ικανότητα του οργανισμού να διασπά την τροφή και να απορροφά τα θρεπτικά συστατικά της. Η λήψη παγκρεατικών ενζύμων από το στόμα είναι απαραίτητη σε αυτές τις περιπτώσεις.Χωρίς ενέσεις ινσουλίνης και πεπτικά ένζυμα, ένα άτομο χωρίς πάγκρεας δεν μπορεί να επιβιώσει. Με την κατάλληλη όμως φαρμακευτική αγωγή, ένας άνθρωπος μπορεί να ζήσει και χωρίς πάγκρεας.

Μία ιδιαίτερη κλινική κατάσταση είναι ο τοπικά προχωρημένος καρκίνος παγκρέατος.

Ο όγκος έχει επεκταθεί έξω από το πάγκρεας, στο δωδεκαδάκτυλο, στον χοληδόχο πόρο και σε άλλους ιστούς που περιβάλλουν το πάγκρεας, περιβάλλοντας και μερικές φορές στραγγαλίζοντας τα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία και τα μεγάλα νεύρα και ακόμα έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες, αλλά όχι σε άλλα σημεία του σώματος.

Και εδώ χρησιμοποιούνται τα ίδια διαγνωστικά μέσα για να δούμε κατά πόσο είναι εξαιρέσιμος.

Η προεγχειρητική ενδοσκοπική τοποθέτηση stent σύμφωνα με κάποιες μελέτες είτε δεν είναι ωφέλιμη,είτε αυξάνει το συνολικό ποσοστό νοσηρότητας και θνητότητας μετεγχειρητικά, είτε αυξάνει τον κίνδυνο επιμόλυνσης του τραύματος.

Αυτοί οι ασθενείς πρέπει να υποβληθούν άμεσα σε εισαγωγική θεραπεία με :
•             Χημειοθεραπεία ή
•             Ταυτόχρονη χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία

με σκοπό τόσο την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που δημιουργεί ο καρκίνος με σκοπό την επέκταση της επιβίωσης των ασθενών όσο και την σπανιότερη αλλά υπαρκτή πιθανότητα της μείωσης του όγκου σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορέσει να αφαιρεθεί χειρουργικά.

Το θεραπευτικό σχήμα που ακολουθείται εξαρτάται από την κλινική κατάσταση του ασθενούς και τη δυνατότητα του να ανεχτεί ένα επιθετικό φαρμακευτικό σχήμα το οποίο συχνά μπορεί να παρουσιάσει σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όσο πιο επιθετική είναι η θεραπευτική προσέγγιση τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα επίτευξης του στόχου μας που είναι ο έλεγχος της νόσου.

Υποχρέωση του ογκολόγου-παθολόγου είναι να κρίνει ποιοι από τους ασθενείς είναι σε θέση να υποβληθούν σε επιθετική θεραπεία χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά η ποιότητα ζωής τους και ποιοι δεν είναι σε θέση να λάβουν τέτοια θεραπεία.

Μόλις ολοκληρωθεί το θεραπευτικό σχήμα, γίνεται απεικονιστικός έλεγχος με:
• Αξονική τομογραφία
• Μαγνητική αγγειογραφία σπληνοπυλαίου άξονα
• PET/CT.
• Εάν υπάρχει ΥΠΟΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ και όχι ανίχνευση συστηματικών ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΩΝ στο ήπαρ, πνεύμονες ή περιτόναιο, τότε ο ασθενής κρίνεται υποψήφιος για χειρουργική θεραπευτική εκτομή.

Η διαδερμική τοποθέτηση 125I με την βοήθεια αξονικού ή η απευθείας τοποθέτησή τους με χειρουργική επέμβαση βοηθά στη νέκρωση των καρκινικών κυττάρων. Η τοποθέτηση ενδαρτηριακού καθετήρα συνήθως στην γαστροδωδεκαδακτυλική αρτηρία για απευθείας έγχυση χημειοθεραπευτικών μπορεί να συρικνώσει ή να καθυστερήσει την επέκταση της νόσου.

Η εξάχνωση των όγκων με ραδιοσυχνότητες, ραδιοκύματα, λέιζερ, IRE και helium Knife επίσης μπορούν να επιμηκύνουν και να δώσουν ποιότητα ζωής.